سندرم متابولیک چیست؟ و نحوه درمان آن چگونه است؟

امروزه موارد زیادی هستند که ممکن است باعث ایجاد بیماری در بدن شوند. زمانی که چند فاکتور مهم کنار هم قرار بگیرند، می‌توانند به میزان بالایی احتمال ابتلا به بیماری را افزایش دهند. سندرم متابولیک نیز به یکی از این حالات اشاره می‌کند. سندرم متابولیک به مجموعه‌ای از عوامل خطر گفته می‌شود که در صورت داشتن آن‌ها احتمال ابتلای شما به بیماری‌های قلبی، دیابت و سکته به طور چشم‌گیری افزایش پیدا می‌کند. در ادامه در کنار ما باشید تا به طور دقیق سندرم متابولیک را برای شما شرح دهیم وبا نحوه مقابله با این شرایط آشنا شوید.

سندرم متابولیک چیست؟

زمانی که فردی دارای پنج عامل خطرناک زیر باشد، دچار سندرم متابولیک شده است. این عوامل می‌توانند موجب سکته، دیابت و بیماری قلبی شوند:

• افزایش فشارخون (بیش از 130/85 میلی‌متر جیوه)
• سطح قند خون بالا (مقاومت به انسولین)
• چربی اضافی
• سطح تری گلیسیرید بالا
• سطوح پایین کلسترول خوب یا HDL

داشتن تنها یک مورد از عوامل بالا، به معنای ابتلا به سندرم متابولیک نیست اما زنگ هشداری است که باید جدی گرفته شود. سندرم متابولیک بسیار شایع است که علت آن نیز سبک زندگی ناسالم است.

علت ابتلا به سندرم متابولیک

سندرم متابولیک اغلب در افرادی شکل می‌گیرد که تحرک کم و وزن بالایی دارند. در واقع سندرم متابولیک یکی از بیماری های مرتبط با چاقی است. یکی دیگر از عوامل اصلی ایجاد این سندرم، مقاومت بدن نسبت به انسولین است. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ترشح می‌شود. این هورمون به بدن کمک می‌کند تا قند خون را در سطح طبیعی نگه دارد. زمانی که بدن نسبت به انسولین مقاومت پیدا کند، سطح قند خون افزایش پیدا می‌کند. این حالت در واقع علت شکل‌گیری بیماری دیابت در بدن است.

عواملی که احتمال ابتلا به سندرم متابولیک را افزایش می‌دهند

• چاقی مهم‌ترین فاکتور است. وزن بیش از اندازه به‌ خصوص در ناحیه شکم بسیار خطرآفرین است. به‌طورکلی چاقی علت بسیاری از بیماری‌ها است و با کنترل وزن می‌توانیم جلوی خیلی از بیماری‌ها را بگیریم.
• دیابت می‌تواند ریشه ارثی داشته باشد یا در دوران بارداری ایجاد شده باشد. درصورتی‌که فرد، هرچه سریع‌تر متوجه بیماری دیابت شود و درمان را آغاز کند احتمال سایر بیماری‌ها را کاهش داده است.
• قومیت نیز تأثیر مهمی دارد. در برخی از نژادها به طور ژنتیکی احتمال ابتلا به دیابت به نسبت سایرین بالاتر است. نژادهایی مانند بومیان آمریکا و آسیا، زنان اسپانیایی‌ تبار و ساکنین حاشیه اقیانوس آرام و…
• سن نیز فاکتوری است که باید لحاظ شود. با افزایش سن و افت احتمالی سیستم ایمنی بدن، احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها زیاد می‌شود. درصورتی‌که در طول زندگی سبک سالمی را اتخاذ کرده باشید تا حدود زیادی خیال خود را راحت کرده‌اید.
• برخی از بیماری‌ها نیز ممکن است به‌صورت غیرمستقیم عواملی را ایجاد کنند که در نهایت منجر به سندرم متابولیک شود. بیماری‌هایی مانند کبد چرب غیرالکلی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و آپنه خواب از این موارد هستند.
• عدم تحرک باعث افزایش وزن و همچنین کاهش مقاومت بدن می‌شود. افرادی که دچار کم‌تحرکی هستند به طور گسترده‌ای نسبت به دیگران، در معرض انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرند.
• ورزش نکردن کافی نیز بسیار تأثیرگذار است. در برخی موارد با وجود رعایت رژیم های لاغری باز هم در برخی نواحی بدنی دچار چاقی مفرط می‌شویم. این چاقی ممکن است در نتیجه آناتومی بدن، ارث و سبک زندگی باشد. بسیاری از افراد امروزه مجبورند ساعات زیادی را در محیط کار خود، روی صندلی باشند. این وضعیت موجب تجمع چربی در برخی نواحی به‌خصوص شکم می‌شود. زمانی که دور شکم افزایش یابد احتمال ابتلا به سندرم متابولیک نیز افزایش می یابد. ورزش یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای داشتن تناسب‌اندام است که در این حالت به کمک افراد می‌آید.

از کجا متوجه شویم به سندرم متابولیک دچار شده‌ایم؟

به‌طورکلی با بررسی پنج عامل ایجاد کننده سندرم متابولیک، این بیماری تشخیص داده می‌شود به همین جهت پزشک شما موارد زیر را بررسی می‌کند:

• سطح کلسترول
• فشارخون
• تری گلیسیرید ناشتا
• دور کمر
• سطح گلوکز ناشتا (تست قند خون)

درصورتی‌که فردی در سه مورد از موارد ذکر شده دارای ناهنجاری باشد، به سندرم متابولیک دچار شده است.

هریک از موارد عنوان شده در چه اندازه‌ای امکان ایجاد سندرم متابولیک را دارند؟

این موارد با توجه‌ به ساختار بدن هر فرد کمی متفاوت است اما به‌طورکلی می‌توان استاندارهای زیر را عنوان کرد:

• دور کمر بزرگ – اندازه کمر برای زنان حداقل 35 اینچ (89 سانتی‌متر) و برای مردان 40 اینچ (102 سانتی‌متر) است.
• سطح تری گلیسیرید بالا – 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا 1.7 میلی مول در لیتر (mmol/L) یا بیشتر از این نوع چربی موجود در خون.
• کاهش کلسترول “خوب” یا HDL – کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر (1.04 میلی مول در لیتر ) در مردان یا کمتر از 50 میلی گرم در دسی لیتر (1.3 میلی مول در لیتر ) در زنان دارای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
• افزایش فشار خون – 85/130 میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) یا بالاتر
• افزایش قند خون ناشتا – 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (6/5 میلی مول در لیتر) یا بیشتر

عوارض ناشی از سندرم متابولیک چیست؟

این عارضه می‌تواند دلایل بسیاری از بیماری‌ها باشد. اغلب این بیماری‌ها نیز مزمن هستند و در طولانی‌مدت که معمولاً کار درمان سخت شده است، خود را بروز می‌دهند. این بیماری را عبارت‌اند از:

• سخت شدن شریان‌ها (آترواسکلروز)
• دیابت
• حمله قلبی
• بیماری کلیوی
• سکته
• بیماری کبد چرب غیرالکلی
• بیماری شریان محیطی
• بیماری قلب و عروقی

درصورتیکه یکی از موارد ابتلای شما به سندرم متابولیک، دیابت باشد:

• آسیب چشم (رتینوپاتی)
• آسیب عصبی (نوروپاتی)
• بیماری کلیوی
• قطع دست‌ و پا

 برای درمان چه اقداماتی را انجام دهیم؟

درصورتی‌که سندرم متابولیک در فردی تشخیص داده شود، قطعاً باید سبک زندگی خود را تغییر دهد. به طور معمول پزشک از افراد مبتلا می‌خواهد که با استفاده از انواع روش های لاغری وزن بدن خود را بین 8 الی 10 درصد کم کنند یا اینکه BMI خود را به محدوده نرمال برسانند. انجام پیاده‌روی روزانه حداقل نیم ساعت نیز بسیار کارآمد است. انجام ورزش متوسط تا شدید بین 5 الی 7 روز در هفته حداقل به میزان نیم ساعت باید انجام شود. درصورتی‌که فرد سیگاری باشد، پزشک پیشنهاد خواهد کرد که سیگار را ترک کند. همچنین ممکن است فردی دچار فشارخون، کلسترول و قند خود باشد که در این صورت ممکن است نیازمند مصرف دارو برای کنترل این بیماری‌ها باشد. در اغلب موارد آسپرین دوز پایین برای کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی و حمله قلبی تجویز می‌شود.

چگونه از ابتلا به سندرم پیشگیری کنیم

شاید به طور جزئی باید گفت که کنترل کردن هر یک از عوامل خطر ایجاد فاکتورهای شکل‌گیری سندرم متابولیک کارساز باشد. یعنی به طور مثال با پیشگیری از ابتلا به فشارخون، یکی از عوامل ایجاد سندرم متابولیک را کم کرده‌ایم در نتیجه احتمال ابتلا به سندرم پایین می‌آید. اما نکته جالب این است که با رعایت موارد زیر هم‌زمان از بروز تمامی موارد شکل دهنده سندرم جلوگیری می‌کنید:

• چکاپ سالانه را جدی بگیرید مخصوصاً اگر سن بالای 40 سال دارید
• زندگی سالم داشته باشید از مصرف دخانیات و مشروبات الکلی پرهیز کنید
• خوردن غذای ناسالم را کنار بگذارید یا به حداقل برسانید
• در رژیم غذایی خود مواد مغذی را قرار دهید. مانند سبزیجات، حبوبات، غلات و…
• فعالیت بدنی مرتب داشته باشید
• ورزش را جدی بگیرید
• در مورد رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید
• وزن خود را کنترل کنید
• مصرف بیش از اندازه قند، نمک و چربی اشباع کار بسیار اشتباهی است. لطفاً مقادیر مصرفی خود را کنترل کنید.
• کنترل استرس نیز تا حد زیادی می‌تواند تأثیرگذار باشد.

به یاد داشته باشید

بسیاری از بیماری‌هایی که می‌توانند بدن ما را زمین‌گیر کنند ناشی از اشتباهات رایج ما در سال‌های زندگی‌مان است. به همین جهت بهتر است ابتدا از شرایط جسمانی خودآگاه شویم و استاندارهای لازم آن را بشناسیم. سبک زندگی سالم ممکن است در ابتدا برای ما کمی سخت باشد. اما باگذشت زمان و مشاهده نتایج آن پی خواهیم برد که چه‌کار درستی را انجام داده‌ایم. به همین جهت بهتر است در کنار مشغله روزانه، همواره زمانی را به جسم و روحتان اختصاص دهید تا سالم و شاداب بمانید.